Discords.nl Reisgenoot Friso Pas schrijft maandelijks een muzikale column voor onze website. De vijfde 'Pas op de plaat' column gaat over...
CASSETTES
Ergens op zolder in een doos heb ik 4 houten opbergbakken met cassettes, tegen de 200 stuks in totaal.
Cassettes, bandjes (uitspreken zoals fietsbandjes), tapes, de termen worden door elkaar gebruikt. Ik doe er niks mee, ze liggen daar maar. Best zonde, want diverse tapes bevatten opnames die online niet te vinden zijn. Live registraties, uitgezonden op de radio bijvoorbeeld, die verder nooit officieel zijn uitgebracht.
Voordat de CD op de markt kwam midden jaren ’80, waren bandjes enorm populair. Het werd gebruikt voor het opnemen, luisteren en uitwisselen van muziek. In die tijd hadden we voor onze muzikale beleving thuis vinyl, tapes, en de radio. Van mijn 10e jaar begon ik van mijn zakgeld singles te kopen, heel af en toe LP’s, want die waren een stuk duurder, en later maxi-singles, de zogenaamde 12”. Maar ik kon niet alles kopen. Daarvoor was het zakgeld niet toereikend. De oplossing was de cassette. Voor de prijs van een single kocht je al een lege cassette en daar kon je dan met een cassettedeck platen mee opnemen, platen van vrienden of opnemen van de radio.
De muziekcassette, ofwel de Compact Cassette, werd begin jaren ‘60 ontwikkeld door Lou Ottens, die bij Philips werkte. In 1963 werd dit product voor het eerst gepresenteerd op een electronica-beurs. De cassettes waren in het begin kwalitatief niet heel goed, hadden mono geluid en waren alleen geschikt voor spraak. Dat werd opgenomen met de eerste cassetterecorders, kleine draagbare apparaatjes met een microfoon. Daar was het aanvankelijk ook voor bedoeld. Destijds waren er wat concurrerende formaten, maar de Compact Cassette won, onder andere door het formaat, en omdat Japanse fabrikanten het gingen ondersteunen en produceren, mits ze geen licentiekosten hoefden te betalen. Slimme Japanners weer.
Voorbespeelde muziekcassettes kwamen vanaf 1966 op de markt. Cassettes konden inmiddels stereo geluid bevatten en de tapekwaliteit zelf werd verder door ontwikkeld. De Chroomdioxide (CrO2) tape deed zijn intrede begin jaren ’70 en de technologie van ruisonderdrukking van Dolby zorgde voor een betere geluidskwaliteit. De tape werd enorm populair, het was klein, licht, praktisch en gebruikersvriendelijk. Het had 4 sporen, 2 per kant voor het linker- en rechterkanaal voor stereo geluid. De lengte van lege tapes was 60, 90 of 120 minuten, alhoewel die van 120 van mindere kwaliteit was door de lengte, want iets dunnere tape en daardoor kwetsbaarder. Dat kon wel eens vastlopen in het loopwerk, en dan had je spaghetti in je deck en kon je dat bandje wel weggooien. Je kon dus 2 x 30 minuten of 2 x 45 minuten muziek opnemen op 1 cassette. Voor albumliefhebbers perfect, omdat de meeste albums in de jaren ’70 tot midden jaren ’80 niet langer waren dan 40-45 minuten.
Mijn eerste cassettedeck had ik als jonge muziekfreak al op de lagere school. Ik nam in het begin veel op van de radio. Niet Veronica’s Top 40, want daar praatten de DJ’s teveel door de muziek heen, maar de Nationale Hitparade en later ook De Avondspits en de CD-show, waar helemaal niet door de muziek heen werd gepraat. Ik zat helemaal op scherp, met de Top 50 lijst van die week. Een cassette in de aanslag in het deck, de REC-knop was al ingedrukt, samen met de Pauzeknop, waardoor ik alleen maar op precies het juiste moment, op de seconde nauwkeurig het liefst, de Pauzeknop losliet, zodat de tape begon te lopen en ik de opname liet beginnen. Heel spannend. Mijn hart ging altijd tekeer. Grappig dat dan toch vaak net aan het begin of eind van een liedje een fractie van de af- of aankondiging van de DJ hoorbaar was. Het opnameniveau werd altijd nauwkeurig gecheckt. Dat werd aangegeven door de uitslaande led-lichtjes van de peak-level meter. Kon ik eindeloos naar kijken. Andere merken decks hadden van die wijzertjes die heen en weer sloegen. De bedoeling was dat de plaat niet te zacht en niet te hard werd opgenomen. Te zacht betekende meer hoorbare ruis van de tape, en te hard zorgde voor vervorming in de opname.
Nog leuker was mixtapes maken, compilaties in elkaar draaien, voor mezelf en voor anderen. In dat geval dacht ik altijd na over de volgorde van de nummers, met een gevoel voor sequencing. Losse tracks moesten in een bepaalde volgorde, voor een bepaalde flow. Dat waren eigenlijk de eerste playlists die ik heb gemaakt. Iets dat nu super makkelijk kan met streaming. Vrienden en klasgenoten kregen mijn liefhebberij door en de verzoekjes kwamen binnen om bandjes te maken. Deed ik graag, hoor. Delen was onderdeel van de lol, en ik was gepassioneerd, zelfs uitgesproken over mijn favoriete muziek. Af en toe kon ik platen en CD’s lenen van anderen om mijn eigen collectie uit te breiden. Onder de klasgenoten zaten ook wat muziekliefhebbers, en sommige vriendjes hadden een oudere broer of zus, die weer andere platen hadden. Dan was het een kwestie van lenen, of op een cassette-deck ergens bij iemand thuis een tape maken. Ik was best een pietje-precies en wilde dat die opname zo goed mogelijk verliep. Een cassettedeck van een ander en de daarbij gepaarde bediening door die persoon vertrouwde ik niet helemaal, en ik bemoeide me in dat geval er zoveel mogelijk mee. Mijn tapes moesten goed worden opgenomen, net als thuis. Maar ja, dan had ik wel ineens die ene 12” van de Simple Minds of Level 42, of dat waanzinnige ‘Italo’ nummer, dat ik in de discotheek had gehoord.
Het soort tape speelde ook een rol, en het merk. Ik noemde al de ‘Chroom’ tape, dat werd Type II genoemd. Type I was ‘Normal’ en die waren eigenlijk niet heel geschikt voor hifi-opnames. Type III had een kort bestaan, en weet niet meer wat dat was. Dan was er nog de dure Metal tape, type IV. Die kostten zeker 10 Gulden per stuk. Had ik maar een paar van, gewoon om toch eens uit te proberen. Maar de meeste tapes die ik heb gekocht zijn Chroom. In het begin kocht ik voornamelijk TDK en later Maxell en Sony. Je had verder BASF en Philips en nog wat merken.
Eind jaren ’70 kwam er trouwens een geweldig apparaat op de markt, dat het mogelijk maakte om onderweg, buitenshuis van die tapes te genieten. De Walkman van Sony, een kleine, lichte cassetteplayer met koptelefoon-aansluiting. Draagbare radio-cassetterecorders bestonden al enkele jaren, maar dat waren grote, zware dingen met een handvat eraan. Heb een aantal Walkmans versleten. Wat een genot, altijd muziek bij de hand. Kostte wel aardig wat AA-batterijen, wat op een gegeven moment goedkoper werd met de eerste oplaadbare batterijen op de markt.
Daarmee ontstonden meer bijzondere muzikale herinneringen, omdat ik op andere plekken dan thuis naar mijn muziek kon luisteren. Ik vergeet nooit meer de 5-VWO schoolreis naar Berlijn in het voorjaar van 1988, ongeveer anderhalf jaar voordat de Muur viel. Ik had o.a. een tape bij me van Propaganda, een Duitse band onder leiding van een Engelse producer, wat erg veel sfeer heeft (nog steeds) en perfect paste bij die stad in die tijd. Altijd als ik die muziek hoor gaan mijn gedachten naar die tijd en die plek.
Die plaat heb ik allang op vinyl natuurlijk, maar al die tapes met opnames die nergens anders te vinden zijn… Toch maar eens kijken of ik een goed werkend deck kan vinden ergens? Ze zijn namelijk bezig met een voorzichtige comeback, die tapes. Het moet niet gekker worden.
Bronnen van plaatjes:
www.pexels.com/nl-nl/foto/binnen-in-huis-binnenshuis-cassette-9227667/
www.pexels.com/nl-nl/foto/vintage-klassiek-oud-technologie-10791746/
www.pexels.com/nl-nl/foto/vintage-klassiek-oud-muziek-12341041/
www.pexels.com/nl-nl/foto/vintage-klassiek-oud-technologie-10791747/
www.pexels.com/nl-nl/foto/vintage-klassiek-oud-muziek-15447298/
www.pexels.com/nl-nl/foto/potlood-vintage-klassiek-oud-8040775/
www.pexels.com/nl-nl/foto/vintage-klassiek-oud-uitrusting-9562125/
www.pexels.com/nl-nl/foto/gebroken-stuk-kapot-vintage-4169249/